Decyzja administracyjna i postanowienie występują w procedurze administracyjnej obok siebie nierozłącznie. Na przełomie tych kilkudziesięciu lat miały miejsce różne próby zdefiniowania decyzji administracyjnej. Zgodnie z art. 104 §2 kpa[1] decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji.
Prawne określenie form rozstrzygnięć organu administracji publicznej odnosi się w szczególności do tych rozstrzygnięć, które szeregowane są jako decyzje administracyjne. Żądanie takiego określenia możemy zauważyć w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, w uzasadnieniu z dnia 16 lipca 1982r.[2] NSA stwierdził: „działanie organów w formie decyzji ma wynikać z przepisów prawa materialnego w sposób nie pozostawiający wątpliwości, że rozstrzygnięcie ma charakter decyzji”.
Tylko wyjątkowo decyzja administracyjna może opierać się wyłącznie na podstawie prawnej zawartej w przepisach procesowych, np. art. 105 kpa – który to artykuł stanowi samoistną podstawę prawną do wydana decyzji o umorzeniu postępowania.
Decyzje administracyjne są najbardziej rozpowszechnioną kategorią aktów administracyjnych. Akt administracyjny został już w 1976r. trafnie zdefiniowany przez J. Bocia, który wskazał, iż akt administracyjny jest to sformalizowany (podjęty w wyniku postępowania) objaw woli organu administrującego podjęty na podstawie prawa i w granicach przysługujących temu organowi kompetencji, skierowany do zindywidualizowanego adresata, w konkretnej sprawie, wywołujący skutki prawne w sferze prawa administracyjnego, a niekiedy również w sferze innych działów prawa[3].
Decyzje administracyjne należą do tej kategorii aktów administracyjnych, które są najobszerniej regulowane przepisami prawa materialnego. Z orzecznictwa NSA wynika, że podstawą prawną decyzji administracyjnej może być jedynie przepis prawa zawarty w ustawie lub przepis aktu wykonawczego, wydanego na podstawie i w ramach wyraźnego upoważnienia zawartego w akcie ustawodawczym. Jest to precyzyjnie skonkretyzowana podstawa prawna[4].
Definicja decyzji administracyjnej
Decyzja administracyjna zatem, jest aktem administracyjnym zewnętrznym rozstrzygającym konkretną sprawę indywidualnie określonej osoby w postępowaniu unormowanym przez przepisy zawarte w KPA[5]. Jak wynika z definicji, decyzją administracyjną organ administracji publicznej rozstrzyga w sposób władczy i jednostronny o prawach i obowiązkach konkretnego indywidualnie określonego podmiotu w jego konkretnie oznaczonej sprawie. Czyli występuje podwójna konkretność aktu administracyjnego: konkretnie oznaczona sytuacja, konkretnie oznaczony adresat. Ta cecha odróżnia w sposób znaczący akt administracyjny od aktu normatywnego, który odnosi się do adresatów określonych generalnie.
W doktrynie prezentowane są różnorakie kryteria podziału decyzji administracyjnych. Jednym z podstawowych jest kryterium ze względu na inicjatywę wszczęcia postępowania, tu wyróżniamy te wydawane na wniosek – czyli wydawane są na skutek inicjatywy strony, a także wydawane z urzędu- czyli , te które dochodzą do skutku niezależnie od woli ich adresata.
Wyróżniamy także podział decyzji administracyjnych ze względu na stosunek do stanu prawnego. W tym przypadku wyróżniamy decyzje deklaratoryjne – czyli decyzje, które nie tworzą, nie znoszą, oraz nie zmieniają istniejących stosunków prawnych, lecz ustalają w sposób wiążący prawo lub obowiązek wynikający z normy prawnej – decyzja stwierdzająca nabycie obywatelstwa. Dopiero od momentu wydania takiej decyzji jej adresat może skutecznie powoływać się na swoje prawo. Czyli decyzje te potwierdzają prawa i obowiązki, które dla ich adresata wynikają z ustawy, same zaś takich praw i obowiązków nie tworzą.
Decyzje konstytutywne – tworzą, zmieniają lub znoszą stosunki administracyjno-prawne, nadają prawa i obowiązki, są źródłem prawa. Zmieniają określoną sytuacje prawną, przy czym zmiana ta następuje nie z mocy samej ustawy, ale właśnie z mocy tej decyzji. Tworzą nową sytuacje prawną, zatem mają charakter twórczy- decyzja o zmianie nazwiska, czy też decyzja w sprawie wydania paszportu. W doktrynie spotkać możemy także podział decyzji administracyjnych ze względu na stopień związania organu normą prawną. W tym przypadku następuje podział na decyzje związane – czyli decyzje, których warunki podjęcia zostały wyraźnie określone normami prawnymi, i decyzje swobodne- czyli takie decyzje, których warunki wydania nie są przez prawo w ogóle określone, lub są określone ale nie w sposób wyczerpujący, czy też dosadny.
Przeczytaj nasz wpis o zwolnieniu dyscyplinarnym!
Podstawy prawne decyzji administracyjnej
Podstawą prawną decyzji administracyjnej musi być przepis prawa zawarty w ustawie lub przepis aktu wykonawczego, wydanego na podstawie i w ramach wyraźnego upoważnienia zawartego w akcie ustawodawczym. Zatem decyzja administracyjna nie może zostać wydana na podstawie przepisów prawa zawartych w uchwałach Rady Ministrów czy też zarządzeniach Prezesa Rady Ministrów i Ministrów, które wprawdzie są umieszczone wśród źródeł prawa, jednakże Konstytucja odmawia im mocy powszechnie obowiązującej i zastrzega, że mają one charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi, który wydał dany akt[6].
W stosunku do zarządzeń Konstytucja zastrzega, że mogą być wydawane tylko na podstawie ustawy i nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów[7]. Jeśli chodzi o uchwały sam obowiązek ich adresowania tylko do podmiotów wewnętrznych wyklucza powoływanie ich jako podstaw prawnych decyzji.
Decyzja jest wydawana przez organ administracji publicznej ale tylko wówczas, gdy kompetencja tego organu administracji do wydania decyzji została określona w przepisie prawa materialnego. Organ administracji publicznej, który wydał decyzje administracyjną jest nią związany od chwili doręczenia lub ogłoszenia. Ponieważ decyzja procesowa jest aktem zewnętrznym, musi być zakomunikowana stronie. Dopóki nie zostanie zakomunikowana stronie, dopóty jest aktem nie wywierającym żadnych skutków[8].
Od momentu doręczenia lub ogłoszenia decyzji organ administracji publicznej nie może samowolnie uchylić lub zmienić wydanej przez siebie decyzji, do momentu wniesienia odwołania. Jeśli odwołanie od wydanej przez organ decyzji zostanie wniesione, wówczas może on zmienić lub uchylić zaskarżoną w odwołaniu decyzje poprzez wydanie nowej decyzji[9]. Należy nadmienić, że od wydanej w ten sposób decyzji również przysługuje odwołanie.
Charakterystyka decyzji administracyjnej
Decyzja administracyjna charakteryzuje się tym, ze jest aktem zewnętrznym organu skierowanym do osoby lub jednostki, która nie jest organem administracji, jest to akt wydany w oparciu o przepisy prawa materialnego i procesowego, ma ona charakter władczy, niepodporządkowanie się jej przez podmiot, do którego została skierowana rodzi konsekwencje prawne, poza tym daną sprawę indywidualną decyzja rozstrzyga albo w całości albo w części. Należy zauważyć, że aby dany akt administracyjny został uznany za decyzję administracyjną nie musi być konieczne używanie przez organ w nazwie ”decyzja”. Często bywa tak, że decyzje administracyjne bywają pozwoleniami, zezwoleniami, nakazami, zakazami. Najważniejsze jest to aby treść odpowiadała wymogom przewidzianym w stosunku do decyzji administracyjnej[10].
Zgodnie z art. 107 kpa[11] w treści decyzji administracyjnej powinny się znajdować elementy oznaczające organ administracji publicznej, a więc jego nazwa, adres, daje nam to możliwość sprawdzenia, czy decyzja została wydana przez organ właściwy rzeczowo, miejscowo i instancyjnie. Istotna jest data wydania decyzji administracyjnej, ponieważ pozwala ocenić czy decyzja została wydana we właściwym terminie. Kolejny element to określenie stron ponoszących skutki prawne jej wydania, czyli podanie imienia i nazwiska, lub nazwy strony.
Bardzo ważnym elementem decyzji administracyjnej, bez którego nie może być mowy o tym, iż mamy do czynienia z decyzją administracyjną jest rozstrzygnięcie sprawy – jej osnowa, która jest równoczesnym udzieleniem uprawnienia lub też nałożeniem obowiązku w stosunku do adresata decyzji[12]. Zatem decyzją administracyjną nie może być na ten przykład protokół kontroli, ponieważ w treści nie ma rozstrzygnięcia danej sytuacji prawnej a jedynie opis istniejącego stanu faktycznego[13]. W decyzji administracyjnej nie powinno zabraknąć przepisu prawa powszechnie obowiązującego, który stanowi podstawę prawną wydanej decyzji. Akty wewnętrzne nie stanowią podstawy prawnej uzasadniającej wydanie decyzji.
Obowiązkiem organu administracji publicznej jest zawarcie w decyzji administracyjnej uzasadnienia zarówno faktycznego jak i prawnego. W uzasadnieniu powinny się znaleźć wszystkie przesłanki, które zostały uwzględnione przy podejmowaniu decyzji[14], a także powinna znaleźć się pełna ocena zebranego materiału dowodowego oraz wyczerpujące wyjaśnienie wszystkich przesłanek rozstrzygnięcia[15]. Pominięcie istotnych okoliczności faktycznych stanowi naruszenie prawa[16]. W uzasadnieniu prawnym powinno znaleźć się wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji wraz z przytoczeniem przepisów prawa, a także powinno „ zawierać dokonaną przez organ wykładnię stosowanych przepisów”[17].
W uzasadnieniu faktycznym powinno nastąpić podanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. „Dla poprawności decyzji niezbędne jest, aby pomiędzy rozstrzygnięciem a jej uzasadnieniem prawnym i faktycznym istniała wewnętrzna spójność. Tylko wówczas można o takiej decyzji powiedzieć, że zgodnie z art. 104 kpa decyzja jest aktem rozstrzygającym konkretną sprawę”[18].
W tym miejscu nadmienić należy, iż organ wydający decyzję administracyjną może odstąpić od jej uzasadnienia w przypadku gdy decyzja w całości uwzględnia żądanie strony[19]- niestety nie dotyczy to decyzji rozstrzygającej sporne interesy stron i decyzji wydanej na skutek odwołania – lub też w sytuacji gdy z dotychczasowych przepisów ustawowych wynikła możliwość zaniechania lub ograniczenia uzasadnienia ze względu na bezpieczeństwo Państwa lub porządek publiczny[21].
W tym miejscu zakończę ten wpis i zapraszam do drugiej jego części, która ukaże się na blogu za kilka dni.
1 Zob. uchwała SN z dnia 29 grudnia 1986r., sygn. III AZD 13/86
2 Zob. uzasadnienie NSA z dnia 16 lipca 1982r.,sygn. SA WR. 220/82
3 Zob. uchwała Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z 5 lutego 1988r., II AZP 1/88, OSPiKA 1989, z.3, poz. 59
4 Zob. wyrok NSA z dnia 6 lutego 1981r., sygn. SA 819/80.
5 U. Kalina-Prasznic (red), Encyklopedia prawa, Warszawa 1999r., s104.
6 Art. 93 ust.1 Konstytucji RP z 2.04.1997r., Dz.U. Nr 78, poz. 483, sprost. Dz. U. z 2001r., Nr 28, poz. 319
7 Art. 93 ust.2 Konstytucji RP
8 Zob. wyrok Nas z dnia 20 lutego 2001r., VSA1001/99,Lex 51257
9 Art. 132 kpa
10 Zob. uchwała NSA(7)z 13 października 2003r., OPS/5/03, ONSA 2004r.,Nr 1, poz.9, postanowienie NSA z 12 stycznia 2000r., II SA/WR 499/99,OSP 2000r., Nr 12, poz. 182, wyrok NSA z 10 czerwca 1994r., II SA 237/94, ONSA 1995r., Nr 3, poz. 111, wyrok SN z 21 października 1993r., III AZP 14/93, OSNC 1994r., Nr 3, poz. 51
11 W wyroku z 20 lipca 1981r., SA 1163/81 OSPiKA 1982r., Nr 9-10, NSA stwierdził, iż:” pisma zawierające rozstrzygnięcia w sprawie załatwianej w drodze decyzji są decyzjami, pomimo nieposiadania w pełni formy przewidzianej w art. 107§1kpa, jeśli tylko zawierają minimum elementów niezbędnych do zakwalifikowania ich jako decyzji. Do takich elementów należy zaliczyć: oznaczenie organu administracji państwowej wydającego akt, wskazanie adresata aktu, rozstrzygnięcie o istocie sprawy, oraz podpis osoby reprezentującej organ administracji”.
12 Zob. wyrok NSA z 2 sierpnia 1995r., III SA 1225/94, ONSA 1996, Nr 3, poz. 135
13 Zob. postanowienie NSA z 23 marca 1983r., II SA 116/83, ONSA 1983r., Nr 1, poz. 18,
14 Zob. wyrok NSA z 22 października 1981r., sygn. I SA 2147/81
15 Zob. wyrok NSA z 28 sierpnia 1981r., sygn. SA/WR 87/81
16 Zob. wyrok NSA z 10 lutego 1981r., sygn. SA 910/80
17Zob. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 23 sierpnia 2007r, sygn. Akt IV SA/GL 1221/06, ZNNSA Nr 3 (18)/2008, s. 141.
18 Zob. wyrok NSA z dnia 1 sierpnia 2001r., IV SA2171/99, LEX 54179
19 Art. 107§4 kpa
20 Art. 107§5 kpa
21 Art. 107§2 kpa
Materiał źródłowy
Adamiak B., J. Borkowski, Postępowanie administracyjne i sądowo-administracyjne, Warszawa 2003r.,
Kalina-Prasznic U., (red), Encyklopedia prawa, Warszawa 1999r.,
Przybysz P., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz., Warszawa 2007,
Konstytucja RP z 2.04.1997r., Dz.U. Nr 78, poz. 483,
Kodeks Postępowania Administracyjnego 14.06.1960r., Dz. U. 2000r, Nr 98, poz.1071
wyrok NSA z 22 października 1981r., sygn. I SA 2147/81
wyrok NSA z 28 sierpnia 1981r., sygn. SA/WR 87/81
wyrok NSA z 10 lutego 1981r., sygn. SA 910/80
wyrok WSA w Gliwicach z dnia 23 sierpnia 2007r, sygn. Akt IV SA/GL 1221/06, ZNNSA Nr 3 (18)/2008,
wyrok NSA z dnia 1 sierpnia 2001r., IV SA2171/99, LEX 54179
wyrok NSA z dnia 19 lutego 1998r., V SA 686/97, ONSA 1998, Nr 4, poz. 147
wyrok NSA z dnia 23 listopada 2004r., sygn. GSK 899/04, ONSAiWSA Nr 5/2004, poz. 99
wyrok NSA z dnia 8 kwietnia 1981r., SA 337/81, ONSA 1981, Nr 1, poz. 30
wyrok NSA z 10 czerwca 1994r., II SA 237/94, ONSA 1995r., Nr 3, poz. 111,
wyrok NSA z dnia 6 lutego 1981r., sygn. SA 819/80.
wyrok NSA z dnia 20 lutego 2001r., VSA1001/99,Lex 51257
wyrok NSA z 2 sierpnia 1995r., III SA 1225/94, ONSA 1996, Nr 3, poz. 135
uzasadnienie NSA z dnia 16 lipca 1982r.,sygn. SA WR. 220/82
uchwała NSA(7)z 13 października 2003r., OPS/5/03, ONSA 2004r.,Nr 1, poz.9,
postanowienie NSA z 12 stycznia 2000r., II SA/WR 499/99,OSP 2000r., Nr 12, poz. 182,
postanowienie NSA z 23 marca 1983r., II SA 116/83, ONSA 1983r., Nr 1, poz. 18,
wyrok SN z 21 października 1993r., III AZP 14/93, OSNC 1994r., Nr 3, poz. 51
uchwała Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z 5 lutego 1988r., II AZP 1/88, OSPiKA 1989, z.3, poz. 59
uchwała SN z dnia 29 grudnia 1986r., sygn. III AZD 13/86
wyrok z 20 lipca 1981r., SA 1163/81 OSPiKA 1982r., Nr 9-10
Potrzebujesz profesjonalnej porady prawnej? Serdecznie zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią radcy prawnego w Opocznie! Posiadamy duże doświadczenie w sprawach z zakresu prawa cywilnego, prawa pracy, czy prawa rodzinnego.