Kancelaria Anna Wiktorowicz

Prawo do odwołania służy od decyzji, nie można zatem uruchomić postępowania odwoławczego w odniesieniu do rozstrzygnięć, które nie zostały ogłoszone, doręczone lub też nie mają znamion władczego rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej. Kryterium kwalifikującym dany akt organu administracji publicznej do kategorii decyzja administracyjna, będzie zewnętrzne, władcze rozstrzygnięcie o prawach lub obowiązkach jednostki[9].

Generalnie odwołanie ma na celu rozpoczęcie postępowania przed organem II instancji. Postępowanie to służy przede wszystkim ponownemu merytorycznemu rozpatrzeniu i rozstrzygnięciu sprawy administracyjnej[10]. Zgodnie z treścią wyroku NSA z dnia 24 czerwca 1998r.,:” organ odwoławczy obowiązany jest do merytorycznego rozpatrzenia sprawy i skontrolowania postępowania oraz decyzji organu I instancji zarówno z punktu widzenia legalności, jak i celowości. Kontrola organu odwoławczego więc będzie zawsze kontrolą pełną, polegającą na ponownym merytorycznym rozstrzygnięciu sprawy, co wynika wprost z art. 138 kpa.” (III SA 1379/97, ONSA 1999, nr 3, poz. 85).

W związku z powyższym, skutkiem ponownego rozpatrzenia sprawy jest nowe rozstrzygnięcie wydane przez organ[11].

Odwołanie należy do środków zaskarżenia względnie deweolutywnych, czyli takich, które powodują przesunięcie rozpatrzenia środka zaskarżenia do organu wyższego stopnia tylko w razie nieuwzględnienia ich przez organ I instancji. W tej kategorii środków zaskarżenia znajduje się również zażalenie[12]. Zarówno zażalenie jak i odwołanie są środkami zaskarżenia zwyczajnymi, co oznacza, że mogą być wnoszone w sytuacji, kiedy strona nie jest zadowolona z rozstrzygnięcia. Odwołanie posiada cechy środków zaskarżenia bezwzględnie suspensywnych, czyli takich, które z mocy prawa wstrzymują wykonanie zaskarżonego rozstrzygnięcia[13]. Do środków względnie suspensywnych, czyli takich, które wstrzymanie wykonania zaskarżonego rozstrzygnięcia pozostawiają ocenie organu rozpatrującego środek zaskarżenia, należy zaś zażalenie. Zażalenie jest  to również niesamoistny środek zaskarżenia, można go wnieść wraz z innymi środkami zaskarżenia.

Postępowanie odwoławcze może zostać wszczęte wyłącznie na skutek wniesienia przez stronę lub podmiot na prawach strony odwołania, nigdy natomiast nie jest wszczynane z urzędu[14]. Odwołanie wnosi się na zasadzie dewolutywności[15]. 

Procedura ta wiąże się przede wszystkim z samokontrolą decyzji wynikającą z art. 132 kpa[16]. Wynika z tego, iż pismo będące odwołaniem należy przesłać bezpośrednio do organu, który wydał zaskarżaną decyzję, a nie wprost do organu wyższej instancji.

Organ pierwszej instancji ma możliwość skorzystania z instytucji samokontroli[17] wówczas kiedy zostaną spełnione łącznie dwie przesłanki: po pierwsze odwołanie wniosły wszystkie ze stron uczestniczących w postępowaniu, bądź też jedna strona, ale pod warunkiem, że pozostałe strony temu się nie sprzeciwiły[18], po drugie, organ administracji, który wydał decyzję, uzna, iż odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie[19].

Odwołanie od decyzji organu I instancji, co do zasady wnosi się w terminie zawitym 14 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji[21]. Natomiast jednak, przepisy szczególne mogą przewidywać inny termin na wniesienie odwołania[22].

Zgodnie z uregulowaniami prawnymi odwołanie przysługuje od decyzji administracyjnej, czyli zarówno od rozstrzygnięcia, które jest podstawowym elementem decyzji, jak również od uzasadnienia[23]. Niemniej jednak, strona postępowania administracyjnego przedmiotem odwołania może uczynić tylko samo uzasadnienie decyzji administracyjnej w sytuacji, gdy wyraża aprobatę co do rozstrzygnięcia, natomiast nie zgadza się z faktami, dowodami oraz podstawami prawnymi w oparciu o które organ wydał decyzję[24].

Zakres podmiotów posiadających legitymację uprawniającą do wniesienia odwołania jest dość szeroki. Według art. 127 § 1 kpa legitymację do wniesienia odwołania ma strona, a więc podmiot, który spełnia przesłanki określone w art. 28, 29, 30 kpa. Oprócz strony postępowania prawo takie posiada organizacja społeczna, prokurator, a także Rzecznik Praw Obywatelskich. Jeśli chodzi o podmiot będący stroną postępowania administracyjnego, to posiada on szczególny przywilej przejawiający się w posiadaniu prawa do odwołania, nawet w sytuacji, gdy nie brał on udziału w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.

W wyroku z 7.2.2001r., NSA przyjął: „ Brak udziału strony w postępowaniu przed organem I instancji nie pozbawia jej przymiotu strony w postępowaniu odwoławczym. Strona pozbawiona, chociażby z przyczyn niezawinionych przez organ, udziału w postępowaniu pierwszoinstancyjnym może szukać ochrony swych praw za pomocą dwu środków- odwołania lub wniosku o wznowienie postępowania. Między tymi środkami nie istnieje konkurencja i tak długo, jak decyzja organu I instancji nie nabrała przymiotu ostateczności, tak długo stronie nieuczestniczacej w postępowaniu służy prawo do wniesienia odwołania. Z kolei od ostatecznej decyzji nie można wnieść odwołania, a jedynie można żądać na podstawie At. 145§1 pkt 4 kpa wznowienia postępowania”[25]. Wnioskując, stronie postępowania administracyjnego służy odwołanie od decyzji, nawet w sytuacji pominięcia w postępowaniu w I instancji[26]. Poza stroną jak wspomniano wyżej, legitymację do wniesienia odwołania posiada również organizacja społeczna, pod warunkiem, że brała ona udział w postępowaniu w pierwszej instancji.